بلوغ دیررس دلایل متفاوتی ممکن است داشته باشد. معمولا این مسئله در خانواده ارثی است

بلوغ طی چند سال صورت می‌گیرد، که سن شروع آن در افراد مختلف متفاوت است. در دختران معمولا بین سنین 8 تا 13 سالگی و در پسران بین سنین 9 تا 15 سالگی اتفاق می‌افتد. البته ممکن است در برخی زودتر یا دیرتر از این سنین اتفاق بیفتد. این تفاوت در شروع سن بلوغ امری کاملاً طبیعی است. گاهی برخی افراد دوره بلوغ  را بدون ایجاد هر گونه تغییر در بدن خود، سپری می‌کنند. این مسئله بلوغ دیررس نامیده می‌شود.

علل بلوغ دیررس
بلوغ دیررس دلایل متفاوتی ممکن است داشته باشد. معمولا این مسئله در خانواده ارثی است. ممکن است والدین، عمو، خاله، خواهرها یا برادرهای فرد نیز به این مسئله دچار باشند. این مسئله تأخیر سرشتی (دیر شکوفا) نامیده می‌شود و معمولاً نیاز به هیچ درمانی ندارد. این نوجوانان با گذشت زمان به‌طور طبیعی رشد می‌کنند، اما این مسئله در آن‌ها دیرتر از همسالانشان اتفاق می‌افتد.

مشکلات پزشکی نیز ممکن است گاهی باعث تأخیر بلوغ شود. برخی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فیبروز مثانه، مشکلات کلیه و حتی آسم ممکن است در سنین بالاتری به بلوغ برسند، چون این بیماری‌ها رشد بدن را دشوارتر می‌سازند. درمان و کنترل صحیح این بیماری‌ها می‌تواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند.

افرادی که دچار سوءتغذیه هستند نیز دیرتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند، برای مثال نوجوانانی که دچار کم‌اشتهایی و بی‌اشتهایی عصبی هستند، معمولاً میزان زیادی وزن کم می‌کنند و بدنشان قادر نخواهد بود به میزان کافی رشد کند. 

دخترانی که بیش ‌از اندازه به فعالیت‌های ورزشی سرگرم هستند معمولاً دیرتر به بلوغ می‌رسند، چون ورزش باعث از بین رفتن چربی بدن آن‌ها می‌شود و میزان معین از چربی برای رسیدن به بلوغ دختران لازم است.

بلوغ دیررس ممکن است به خاطر مشکلات غده هیپوفیز نیز باشد، چون این غده هورمون‌های مهمی برای رشد بدن تولید می‌کند.

در صورتی‌که به‌طور طبیعی فردی دیرتر از دیگران به بلوغ برسد، نیازی به درمان ندارد، اما درصورتی‌که شخص به خاطر تأخیر یا نداشتن رشد و بلوغ دیررس، شدیداً نگران و مضطرب باشد، برخی از پزشکان با تجویز داروهای مکمل هورمون جنسی، بلوغ را جلو می‌اندازند

برخی افرادی که در سنین طبیعی به بلوغ نمی‌رسند، مشکلات مربوط به کروموزوم دارند که از DNA ساخته شده است که شامل برنامه‌های سازندگی بدن است. مشکل کروموزوم‌ها ممکن است در رشد طبیعی بدن اختلال ایجاد کند.

سندرم ترنر نمونه‌ای از اختلال کروموزوم است. این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که دو کروموزوم X در زن‌ها غیرطبیعی بوده و یا وجود نداشته باشد. این مسئله در رشد دختران و همچنین در رشد تخمدان‌ها و تولید هورمون‌های جنسی تأثیر می‌گذارد. زنانی که این مشکل خود را مورد درمان قرار نداده باشند، قدی کوتاه‌تر از حد معمول دارند، نازا هستند و ممکن است به سایر مشکلات و اختلالات پزشکی نیز مبتلا باشند.

مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر، یک کروموزوم X اضافه دارند )به‌جای XY،  (XXY و این مسئله می‌تواند بر نحوه‌ی رشد آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

بلوغ دیررس ممکن است به خاطر مشکلات غده هیپوفیز نیز باشد

  
علائم بلوغ دیررس
بلوغ دیررس در پسران شایع‌تر است و با علائم زیر مشخص می‌شود:

- رشد نکردن بیضه‌ها تا سن 14 سالگی

- سپری شدن 5 سال از زمان شروع رشد اندام جنسی و تکمیل نشدن رشد آن

در دختران علائم بلوغ دیررس عبارت‌اند از:

- عدم رشد سینه‌ها تا سن 13 سالگی

- وجود فاصله زمانی بیش از 5 سال از شروع رشد سینه‌ها تا شروع اولین قاعدگی

- عدم شروع قاعدگی تا سن 16 سالگی

تمامی افردی که به بلوغ دیررس دچار می‌شوند، از این‌که با همسن و سالان خود تفاوت دارند، احساس ناخوشایندی دارند. احساس استرس و خجالت ناشی از بلوغ دیررس خصوصاً در پسران بیشتر است. اما دخترانی که نسبت به همسالان خود جثه کوچک‌تری دارند و اندام جنسی آن‌ها رشد نکرده، معمولا به‌اندازه پسران به داشتن مشکل متهم نمی‌شوند.

درمان بلوغ دیررس

- درمان علت زمینه‌ای

- هورمون درمانی

روش درمان بلوغ دیررس به علت آن بستگی دارد. در صورتی‌که علت بلوغ دیررس یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد، درمان بیماری، بلوغ دیررس را هم برطرف می‌کند. در صورتی‌که به‌طور طبیعی فردی دیرتر از دیگران به بلوغ برسد، نیازی به درمان ندارد، اما درصورتی‌که شخص به خاطر تأخیر یا نداشتن رشد و بلوغ دیررس، شدیداً نگران و مضطرب باشد، برخی از پزشکان با تجویز داروهای مکمل هورمون جنسی، بلوغ را جلو می‌اندازند. اقدام به درمان برای پسران بسیار شایع‌تر از دختران است.

درصورتی‌که پسر نوجوانی تا سن 14 سالگی علائم بلوغ را نداشته باشد، ممکن است مصرف تستوسترون برای یک دوره 4 تا 6 ماهه برای او تجویز شود. با مصرف دوز پایین تستوسترون، بلوغ شخص آغاز می‌شود و برخی خصوصیات مردانه مانند عضلانی بودن در بدن او شکل می‌گیرد، اما مصرف تستوسترون باعث جلوگیری از رشد قد فرد و رسیدن به ماکزیمم قد بالقوه‌ی او نمی‌شود.

در دختران، در صورت نیاز به درمان، دوزهای بسیار پایین استروژن به‌صورت قرص یا برچسب روی پوست، تجویز می‌شود.

درصورتی‌که بلوغ دیررس بر اثر اختلالات ژنتیکی باشد، قابل درمان نیست؛ اما انجام هورمون‌درمانی باعث شکل‌گیری خصوصیات جنسی در فرد می‌شود.

در صورت داشتن تومور، ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد، اما این کودکان در معرض خطر ابتلا به کم‌کاری غده هیپوفیز هستند.

منبع: drmanshadi.ir